خشم یک پدیده کاملا طبیعی است . اما چگونه می توان آنرا کنترل و تبدیل به یک نیروی خلاق کرد ؟
آیا خشم درست است یا خطرناک ؟
در گذشته تصور می شد ” خشم ” عاطفه ای ویرانگر است که به هرقیمتی باید سرکوب شود . اما امروزه معتقدند ” خشم ” عاطفه ای سالم است که اگر سرکوب گردد , برای انسان خیلی گران تمام خواهد شد .
بسیاری از مردم ناگهان تصمیم می گیرند خویشتن داری بیش از حد و متعصبانه را کنار بگذارند و عواطف شان را آزادانه ابراز کنند , ولی هنگام عمل , مردد می مانند که چگونه چنین کنند : بعضی ها وقتی مخالفتی با خواسته هایشان می شود , خیلی عصبانی می گردند ؛ برخی مردم نیز در برابر هر ظلم و اجحافی سکوت می کنند .بعضی از آنها , از “خشم ” مانند یک داروی مسهل برای پالایش درون خویش استفاده می کنند . برخی دیگر , از ظهور هرگونه موج در دریای آرام طبیعی خود بیم دارند و می ترسند که دیو خشم باعث شود کنترل شان را ازدست بدهند .
محض اینکه مردان توانستند بیندیشند , خیال کردند که” اندیشه ” برتر از “عاطفه “است ( گفتم” مردان ” نگفتم ” مردم ” زیرا متاسفانه مردان فکر می کنند که زن ها فاقد این خصوصیت اند ) .از زمان قدیم میان “منطق ” و ” عواطف ” مرزی کشیده شده است .
اما پاسکال ( فیلسوف فرانسوی قرن هفدهم ) از مرز سخن نمی گفت بلکه از مبارزه درونی میان منطق و عواطف سخن می گفت . در بخش اعظم تاریخ بشریت , اکثرانسانهااا به تعقل , بیشتر اعتماد داشته اند تا به عواظف .
تعقل یا دست کم ایمان دینی این فرصت را در اختیار مردان گذاشته تا خشم , غرور , آرمندی , حسد , شکم پرستی , تنبلی و سایر گناهان که نقطه ضعف مردان محسوب می شود کنترل کنند.
بنابراین نیاکان ما در مورد خشم که یکی از عواطف انسان است توصیه به خویشتن داری نموده اند .
نظریه فروید در مورد خشم :
فروید مانند داروین بر آن بود که پرخاشگری ( خشم ) به عنوان غریزه از نظر (زیست شناختی ) در انسان وجود دارد تفاوت فروید با داروین در این است که فروید پرخاشگری را جبار و ویرانگر می دانست وداروین آنرا دفاع از خویش و سازگاری با محیط می داند .
فروید می گفت : ” نیروی خودآگاه منطقی ما ” از نیمی از کارهای خویش بی خبر هستند و بسیاری از عواطف و اعمال بشر , تحت کنترل ضمیر نا خودآگاه هست .
فروید می گفت : ” انسان موجودی است اسیر غرایز متضادیعنی غرایزی که پیوسته باهم می جنگند؛ مانند عشق و نفرت , مرگ و زندگی , سکس و تجاوز …..
از نظر فروید ” غضب و پرخاشگری نا خود آگاه ” فراوران است . هرکسی در هرسنی , بدون ایکه خودش بداند , از دست دیگران عصبانی است . مثلا نوزاد از مادرش خشمگین است زیرا مادر ترکش می کند . بزرگسالان خشمگین می گردند چون مجبور می شوند غرایز خود را سرکوب نمایند .
فروید با استفاده از ” اصل بقای انرژی ” هلم هولتز , اظهار داشت لیبیدو مقدار محدودی انرژی است که نبردهای درونی ما یعنی نبردهایی که میان غرایز متضاد قرار می گیرد را تشدید می کند .
اگر مسیر حرکت انرژی در جایی مسدود شود , مفر دیگری می یابد و به حرکت خود ادامه می دهد .
جان سابینی که یک روان شناس است می گوید :محرک های تخلیه نشه , انرژی خود را به درون ” ایده ”
( که انبار غرایز جنسی و شهوانی است ) می ریزند .همین که این انبار پر شد ( یعنی به نقطه بحرانی رسید) نتایجش بصورت خشم و پرخاشگری بروز می کنند .
امروزه مدل هیدرولیک انرژی از اعتبار ساقط شده است اما بعضی درمانگران می گویند ” انبار غرایز ” صحت دارد و شامل همه احساسات و عواطف نظیر حسادت , اندوه , رنجیدگی و خشم است .
این روان درمانگران هنوز هم می گویند ” سرکوب کردن عواطف ” خطرناک است و احتمال دارد ” سدی ” که در جلو آن برای سرکوبش ایجاد کرده ایم , شکاف بردارد و فرو بریزد و آن عاطفه با شدت بیشتری به بدن یورش ببرد .
فروید در جایی می گوید : سرکوب غرایز و هدایت آنها در مسیر مورد نظر برای بقای نظام جامعه ضروری است و از آن به عنوان پالایش یا تصعید نام می برد .
تصعید یا والایش باعث زایش تمدن می شود و اگر لذت پرستی شیوع پیدا کند جامعه به هرج و مرج کشانده می شود .
فروید می گوید برای تخلیه هیجانات ناخوشایند مانند خشم انسان مجموعه ای از واکنش های ارادی و غیر ارادی مانند گریه کردن یا انتقام گرفتن به استفاده می کنند.
فروید برای توجیه مسایل روان کاوی زیاد از والایش استفاده نمی کرد اما امروزه برای تخلیه هیجانات روشهایی مانند فریاد زدن , پرتاب کردن کاسه و بشقاب , ورزش , تماشای فیلم , پرتاب بالش به این و آن سو یا نقشه کشیدن برای انتقام پیشنهاد می شود که با والایش از نظر فروید تفاوت دارد.
این روشها درواقع تخلیه هیجانات هستند .
منبع : روانشناسی خشم
کارول تاوریس
